Robots
Cookies

Ustawienia cookies

Strona Teraz Środowisko wykorzystuje cookies. Część z nich jest niezbędna do funkcjonowania strony. Inne służą poprawianiu jakości naszych usług.
Więcej  ›
28.03.2024 28 marca 2024

Ubodzy energetycznie bardziej narażeni na skutki zmiany klimatu

Ubóstwo energetyczne pozostaje problemem milionów Europejczyków. W Polsce dotyka ono blisko 11% obywateli. Wskaźnik ten zmalał w ostatnich latach, ale może się znowu zwiększyć. Renowacja budynków jest jednym ze sposobów zmniejszenia skali problemu.

   Powrót       16 listopada 2022       Planowanie przestrzenne   
Renowacja budynku

Ubóstwo energetyczne można zdefiniować jako sytuację, w której gospodarstwo domowe nie jest w stanie zapewnić sobie wystarczającego poziomu ciepła, chłodu, oświetlania oraz energii elektrycznej. Autorzy publikacji pt. „Bank dobrych praktyk. Przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu w Polsce(1)” podkreślają, że osoby narażone na ubóstwo energetyczne „często stają przed dramatycznym wyborem między ponoszeniem wydatków na energię, a zaspokajaniem innych podstawowych potrzeb życiowych, takich jak zakup żywności”.

Jaka jest skala problemu? Ze względu na jego złożoność w statystykach przytacza się różne dane. W Unii Europejskiej w 2020 r. około 36 mln osób nie było w stanie w wystarczającym stopniu ogrzać swoich mieszkań(2), w Polsce natomiast ubóstwem energetycznym dotknięte jest ponad 10% gospodarstw domowych(3).

- Patrząc na raport Instytutu Badań Strukturalnych z 2016 r. 12% społeczeństwa miała taki status, czyli 4,6 mln osób zamieszkujących 3,1 mln gospodarstw domowych. Baza dane.gov.pl mówi o 11,1% w 2012 r. oraz 10,8% w 2020 r. (najnowsze dane) – przytacza w rozmowie z redakcją Paweł Mirowski, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i pełnomocnik ds. Programu Czyste Powietrze i efektywności energetycznej budynków.

Fala Renowacji: Każdego roku 800 tys. mieszkań socjalnych wymaga renowacji

W unijnej Strategii Fala Renowacji rozwiązanie problemu ubóstwa energetycznego i budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej zostało uznane za jeden z trzech obszarów priorytetowych mających na celu odblokowanie renowacji wszystkich budynków (pozostałe obszary to: renowacja budynków publicznych, takich jak placówki administracyjne, edukacyjne i opieki zdrowotnej; oraz obniżenie emisyjności ogrzewania i chłodzenia).

Budynki ze słabymi parametrami wykazują duży potencjał do poprawy. Jednak w praktyce ich renowacja napotyka na wiele barier (regulacyjnych, strukturalnych czy związanych z procesem decyzyjnym). Jak więc można pokonać bariery i przyspieszyć renowację? W unijnej strategii wskazuje się na konieczność zintegrowanego podejścia, uwzględniającego warunki społeczne i przystępność cenową mieszkań, minimalne normy charakterystyki energetycznej połączone z finansowaniem czy usługi towarzyszące i pomoc techniczną.

W Fali Renowacji podano ponadto wyliczenia, wedle których każdego roku 800 tys. mieszkań socjalnych wymaga renowacji, co oznacza „zapotrzebowanie na ok. 57 mld euro dodatkowych środków finansowych rocznie”.

Publikując strategię w 2020 r., Komisja Europejska zapowiadała działania w ramach przeglądu dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, w której zostanie zaproponowane rozszerzenie roli przedsiębiorstw usług energetycznych i umów o poprawę efektywności energetycznej. Warto przypomnieć, na jakim etapie prac nad dyrektywą jesteśmy dzisiaj. W październiku br. swoje stanowisko w tej sprawie przyjęła Rada UE (więcej w artykule).

Przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu w Polsce

W „Długoterminowej strategii renowacji budynków. Wspieranie renowacji krajowego zasobu budowlanego” (więcej o strategii tutaj) wymienia się krajowe narzędzia wsparcia renowacji budynków, które mają na celu zrealizowanie działania kierunkowego pt. przeciwdziałanie ubóstwu energetycznemu. Są to: Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB), Plany gospodarki niskoemisyjnej, Ogólnopolski System Wsparcia Doradców Energetycznych, Program „Czyste Powietrze", Fundusz Termomodernizacji i Remontów, Fundusz Dopłat, wybrane poddziałania z POIiŚ, Programy Ograniczenia Niskiej Emisji, Stop Smog.

O działaniach na rzecz rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego w programie Czyste Powietrze opowiedział wiceprezes Mirowski. Wyjaśnił, że w art. 5 Prawa energetycznego jest definicja tego pojęcia, ale NFOŚiGW stosuje metodę: wysokie koszty-niskie dochody.

- Próbujemy się zaopiekować tym zagadnieniem w ramach programu Czyste Powietrze, cz. 3 dla osób wykluczonych energetycznie. Trzeba je poprowadzić za rękę w całym procesie – mówi wiceprezes. - Z powodu ubóstwa energetycznego na pierwszy plan w realizacji naszych programów wychodzi poprawa efektywności energetycznej budynku. Ograniczenie ilości zużywanej energii obniża koszty bieżące utrzymania gospodarstw domowych. W nowej odsłonie Czystego Powietrza będziemy usilnie promowali, przede wszystkim wysokimi dotacjami, głęboką termomodernizację budynków – dodaje.

Temat ogrzania domów staje się nośny w kontekście rozpoczynającego się właśnie sezonu grzewczego. Takie aspekty jak inflacja, rosnące ceny energii, gazu i węgla czy trwająca od miesięcy wojna w Ukrainie nasuwają pytanie o ryzyko nasilenia się problemu ubóstwa energetycznego.

- Obecna sytuacja, przy zwyżkach cen nośników energii, spowoduje zapewne, że problem będzie się nasilał. Zauważmy jednak, że są podejmowane doraźne działania rządu, tj. tarcza antyinflacyjna, solidarnościowa, różnego rodzaju dodatki i dopłaty (…). Mimo to, nie możemy się spodziewać spadku liczby osób ubogich energetycznie. Mam nadzieję, że uda się zatrzymać jej wzrost, także przez dalszą realizację programów „Czyste Powietrze” w zmienionej formie i Ciepłe Mieszkanie Te narzędzia pozwolą zadbać o dom jeszcze przed przyszłym sezonem grzewczym – komentuje Mirowski.

Implikacje problemu. Narażenie na szkodliwe substancje i fale upałów

Ubóstwo energetyczne jest ściśle związane z nieefektywnymi energetycznie budynkami, ale nie można zapomnieć, że mówimy o wielowymiarowym problemie, łączącym kwestie społeczne, techniczne i ekonomiczne.

- Nieefektywne budynki są często synonimem ubóstwa energetycznego i problemów społecznych. Często oznacza to, że osoby o niskich dochodach mają niewielką kontrolę nad swoimi wydatkami na energię, co tworzy błędne koło wysokich rachunków za energię, zaległości i problemów z dobrostanem i zdrowiem. Ludzie przebywający w nieefektywnych energetycznie budynkach są bardziej narażeni na mrozy, fale upałów i inne skutki zmiany klimatu. Złe warunki pod względem komfortu i higieny w domu i w środowisku pracy, np. nieodpowiednie temperatury w pomieszczeniach, niedostateczna jakość powietrza i narażenie na szkodliwe substancje chemiczne i materiały, przyczyniają się do obniżenia produktywności, problemów zdrowotnych oraz podwyższenia śmiertelności i zachorowalności – czytamy w unijnej Strategii Fala Renowacji.

Dominika Adamska: Sekretarz redakcji, geograf Teraz SamorządWięcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.

Przypisy

1/ Dokument powstał w wyniku prac Zespołu ds. odbiorcy wrażliwego oraz redukcji ubóstwa energetycznego w Polsce powołanego przez Ministra Klimatu i Środowiska2/ Dane za KE
https://ec.europa.eu/info/news/focus-how-can-eu-help-those-touched-energy-poverty-2022-feb-04_pl
3/ Stan na 2020 r. wyliczony na podstawie wskaźnika Wysokie Koszty, Niskie Dochody (LIHC) poziom ubóstwa wyniósł 10,1%. Dane dostępne po adresem:
https://www.gov.pl/web/klimat/badania-statystyczne

Polecamy inne artykuły o podobnej tematyce:

Komisja inwestuje ponad 233 mln euro w strategiczne projekty w dziedzinie środowiska i klimatu w całej Europie (23 lutego 2024)Uprawnienia do emisji już niedługo w sektorze budynków i transportu. ETS2 a efektywność energetyczna (23 lutego 2024)Kenia, Watykan i Polska na wspólnym froncie. IEA zbiera przykłady udanej transformacji (12 lutego 2024)PIE: śmieciami pali pół miliona gospodarstw domowych (22 stycznia 2024)Wyzwania mieszkalnictwa a neutralność klimatyczna. Raport Polskiej Zielonej Sieci (28 grudnia 2023)
©Teraz Środowisko - Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i publikacja tekstów, zdjęć, infografik i innych elementów strony bez zgody Wydawcy są zabronione.
▲  Do góry strony