© oneinchpunch
Ponad jedna piąta mieszkańców Polski ma więcej niż 60 lat, a seniorzy powyżej 75. roku życia stanowią ok. 7% ogółu. Tymczasem grupa ta należy do najbardziej narażonych na skutki zmiany klimatu – wynika z raportu „Wpływ zmiany klimatu na zdrowie seniorów” przygotowanego przez Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki i organizację HEAL Polska dla Koalicji Klimatycznej. Raport swoją premierę miał w szczególnym dla seniorów dniu – 14 listopada 2022 r., kiedy to obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Seniora.
- Powstrzymanie spowodowanej przez człowieka zmiany klimatu jest najważniejszym wyzwaniem pierwszej połowy XXI wieku. Jeśli nie zatrzymamy do 2030 r. wzrostu koncentracji CO2 i innych gazów cieplarnianych w atmosferze, to przekroczone zostaną punkty krytyczne stabilności systemu klimatycznego. Nawet jeśli znacznie zmniejszymy emisję GHG do atmosfery, to negatywne skutki zmiany klimatu pozostaną z nami na długo. Jednym z tych skutków jest wpływ na zdrowie. Seniorzy są – obok osób przewlekle chorych, kobiet w ciąży i dzieci – jedną z najbardziej narażonych na to oddziaływanie grup – mówił podczas prezentacji raportu dr hab. Zbigniew Karaczun, prof. SGGW, ekspert Koalicji Klimatycznej i współautor raportu.
Polskie społeczeństwo starzeje się
W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce o prawie 5% wzrosła liczba ludności w wieku poprodukcyjnym, prognozy wskazują, że w kolejnej dekadzie odsetek seniorów powyżej 75. roku życia wzrośnie do 11%, a prognozy GUS wskazują, że do 2050 r. udział procentowy ludności w wieku poprodukcyjnym osiągnie nawet 40%. Dane te, wraz z pogłębiającym się kryzysem klimatycznym, stanowić będą coraz poważniejsze wyzwanie dla sektora ochrony zdrowia.
Fale upałów i inne ekstremalne zdarzenia pogodowe
Jednym z najgroźniejszych skutków zmiany klimatu jest wzrost częstości oraz siły tzw. ekstremalnych zjawisk pogodowych. Przykładem są coraz częstsze fale upałów, które w 2003 r. w Europie odpowiadały za 70 tys. zgonów, głównie wśród osób starszych. Prognozuje się, że do końca połowy wieku fale upałów staną się przyczyną dodatkowych 120 tys. zgonów rocznie w całej Unii Europejskiej i przełożą się na koszt gospodarczy rzędu 150 miliardów euro. - Zagrożenie to nie ominie Polski. Szacuje się, że zwiększony wzrost częstości występowania fal upałów w Warszawie spowoduje znaczący wzrost umieralności, w latach 2011–2040 może wynieść on około 36% ogólnej liczby zgonów dziennych (w trakcie fali upału), a po 2040 roku, ze względu na 6-krotne zwiększenie liczby 5-dniowych fal upałów, liczba zgonów dziennych w trakcie fal upałów może wzrosnąć nawet ponad 225% w odniesieniu do sytuacji obecnej – czytamy w raporcie.
Czytaj też: Europa jest najszybciej ocieplającym się regionem świata
Jak wyjaśniono, fale upałów nazywane są „cichym zabójcą” – w ich trakcie ludzie umierają „po cichu”, w domach, niejako wymykając się statystykom, które zgonów w wyniku chorób układu krążenia czy układu oddechowego nie przypisują bezpośrednio wysokiej temperaturze powietrza – czytamy. Problemy zdrowotne wywołane upałem mogą wystąpić u osób w każdym wieku. Jednak niektóre wrażliwe grupy ludzi, w tym populacja osób starszych, są bardziej narażone na niewysiłkowy udar cieplny, który wynika z narażenia na wysokie temperatury otoczenia.
Ze względu na wiek seniorzy narażeni są ponadto na inne ekstremalne zdarzenia pogodowe - powodzie, huraganowe wiatry, gwałtowne burze, susze czy śnieżyce. - Seniorzy są grupą najbardziej narażoną na negatywne skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych ze względu na fakt, że wielu z nich nie jest i nie będzie w stanie samodzielnie podjąć działań niezbędnych do zapewnienia sobie bezpieczeństwa (zarówno ze względu na choroby układu ruchu, co uniemożliwia szybką ucieczkę z miejsc zagrożonych, jak i ograniczone zdolności podejmowania prawidłowych decyzji w sytuacjach zagrożenia). Ponieważ ich czas reakcji jest zazwyczaj dłuższy niż osób młodych, mogą nie być w stanie podjąć decyzji o ewakuacji odpowiednio wcześnie. Decyzję tę może utrudnić również podwyższony poziom lęku przed zmianą. Część starszych dorosłych nie korzysta z nowoczesnych urządzeń i mediów: smartfonów, Internetu, mediów społecznościowych. Dlatego komunikaty o ryzyku wystąpienia zdarzeń ekstremalnych, rozsyłane przez RCB, mogą nie być dla nich dostępne. Dlatego w przypadku wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych będą oni szczególnie narażeni na zranienia, wypadki, a nawet zgony – wskazano.
Potrzebne pilne działania
Autorzy raportu wskazują, że aby zmniejszyć ryzyko zdrowotne wynikające ze skutków zmiany klimatu, niezbędne są działania na wszystkich poziomach, w tym podejmowane przez władze publiczne.
— Rolą władz, zarówno rządowych jak i samorządowych, jest przeprowadzenie odpowiednich zmian systemowych, które obniżą ryzyko zdrowotne wynikające ze zmiany klimatu. To m.in. konieczność wzmocnienia systemu ochrony zdrowia w Polsce, zwiększenia liczby lekarzy geriatrów, zapewnienia studentom medycyny wiedzy z zakresu skutków zdrowotnych zmiany klimatu, ujęcia tych zagadnień w Narodowym Programie Zdrowia, ustawach o zdrowiu publicznym i o osobach starszych czy edukacja o tym, jak sami możemy chronić siebie i swoich najbliższych — zaznacza Weronika Michalak, dyrektorka HEAL Polska.
W raporcie zawarte zostały rekomendacje działań, zarówno porady dla seniorów i ich opiekunów dotyczące ochrony przed skutkami zmiany klimatu, jak i rekomendacje dla decydentów. Wśród kluczowych kwestii wymienia się tu m.in. uwzględnienie zdrowotnych skutków zmiany klimatu w Narodowym Programie Zdrowia i przepisach Ustawy o zdrowiu publicznym, zwiększenie roli prewencji chorób oraz zapobieganie obniżaniu jakości życia wynikającej ze zmiany klimatu, uwzględnianie zagadnień dotyczących zagrożeń wynikających z narastania skutków zmiany klimatu w programach nauczania uczelni medycznych czy wprowadzenie rzetelnej i powszechnej edukacji prozdrowotnej oraz ekologicznej, również w kontekście antropogenicznych przyczyn i skutków zmiany klimatu oraz jej wpływu na zdrowie, z uwzględnieniem osób w podeszłym wieku.
Z pełną treścią raportu można zapoznać się tutaj.
Joanna SpillerDziennikarz, inżynier środowiska
